12. Kinh Lohicca

Lohiccasutta

Như vầy tôi nghe. Một thời Đức Phật du hành trong xứ của người Kosala cùng với một Tăng đoàn đông đảo gồm năm trăm vị tỳ kheo và Ngài đã đến Sālavatikā.621

Khi ấy, Bà-la-môn (brahmin / một giai cấp trong xã hội Ấn Độ cổ đại, thường là tu sĩ hoặc học giả) Lohicca đang sống ở Sālavatikā. Đó là một tài sản của hoàng gia do Vua Pasenadi xứ Kosala ban tặng, đông đúc chúng sinh, đầy cỏ, gỗ, nước và ngũ cốc, một công viên hoàng gia được ban cho một vị Bà-la-môn.622

Lúc bấy giờ, Bà-la-môn Lohicca có tà kiến (harmful misconception / quan điểm sai lầm, có hại) như sau: "Nếu một sa-môn (ascetic / người tu khổ hạnh, người xuất gia) hay Bà-la-môn nào đạt được một pháp thiện (skillful quality / phẩm chất tốt đẹp, thiện lành) nào đó, vị ấy không nên nói cho ai khác biết. Vì người này có thể làm gì được cho người kia? Giả sử có người cắt đứt một ràng buộc cũ, chỉ để tạo ra một ràng buộc mới. Ta nói, đó là hậu quả của một hành động xấu xa, tham lam như vậy. Vì người này có thể làm gì được cho người kia?"

Bà-la-môn Lohicca nghe rằng:

"Hình như Sa-môn Gotama—một người dòng tộc Sakya, xuất gia từ dòng tộc Sakya—đã đến Sālavatikā, cùng với một Tăng đoàn đông đảo gồm năm trăm vị tỳ kheo. Ngài có tiếng tốt đồn xa như sau: 'Thế Tôn (Blessed One / bậc được tôn kính trên đời) đó là bậc A-la-hán (perfected / bậc đã hoàn thiện, giác ngộ hoàn toàn), bậc Chánh Đẳng Chánh Giác (fully awakened Buddha / bậc giác ngộ hoàn toàn và đúng đắn), Minh Hạnh Túc (accomplished in knowledge and conduct / đầy đủ trí tuệ và đức hạnh), Thiện Thệ (holy / bậc đã đi qua một cách tốt đẹp), Thế Gian Giải (knower of the world / người hiểu biết thế gian), bậc Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu (supreme guide for those who wish to train / bậc tối cao hướng dẫn những người cần được huấn luyện), Thiên Nhân Sư (teacher of gods and humans / thầy của trời và người), bậc Phật (awakened / bậc giác ngộ), Thế Tôn.' Ngài đã tự mình chứng ngộ bằng trí tuệ của mình thế giới này—với các vị trời, Ma vương (Māras / các thế lực cản trở sự tu tập), và Phạm thiên (divinities / các vị trời ở cõi sắc giới và vô sắc giới), quần chúng này với các sa-môn, Bà-la-môn, chư thiên và loài người—và Ngài làm cho người khác biết rõ. Ngài thuyết giảng một giáo pháp toàn thiện ở phần đầu, toàn thiện ở phần giữa, toàn thiện ở phần cuối, có ý nghĩa và văn cú rõ ràng. Và Ngài trình bày một đời sống phạm hạnh hoàn toàn đầy đủ và thanh tịnh. Thật tốt lành khi được gặp những bậc A-la-hán như vậy."

Rồi Bà-la-môn Lohicca gọi người thợ cạo Rosika của mình,624 "Này Rosika thân mến, hãy đến gặp Sa-môn Gotama và nhân danh ta, cúi đầu đảnh lễ dưới chân ngài. Hãy hỏi xem ngài có được khỏe mạnh, an ổn, nhẹ nhàng, có sức lực và sống thoải mái không. Và rồi hãy hỏi xem ngài, cùng với Tăng đoàn tỳ kheo, có vui lòng nhận lời mời dùng bữa ngày mai của Bà-la-môn Lohicca không."625

"Thưa vâng, thưa ngài," Rosika đáp. Ông ta làm theo lời dặn, và Đức Phật đã im lặng nhận lời.

Sau đó, biết rằng Đức Phật đã nhận lời, Rosika đứng dậy khỏi chỗ ngồi, đến gặp Bà-la-môn Lohicca và nói với ông: "Tôi đã chuyển lời của ngài đến Đức Phật, và Ngài đã nhận lời."

Và khi đêm đã qua, Bà-la-môn Lohicca cho chuẩn bị các món ăn tươi ngon đã nấu chín tại nhà mình. Sau đó, ông cho người báo giờ với Đức Phật, nói rằng: "Này Rosika thân mến, hãy đến gặp Sa-môn Gotama và báo giờ, nói rằng: 'Đã đến giờ, Tôn giả Gotama, bữa ăn đã sẵn sàng.'"

"Thưa vâng, thưa ngài," Rosika đáp. Ông ta làm theo lời dặn.

Rồi vào buổi sáng, Đức Phật đắp y, mang bát và y, cùng với Tăng đoàn tỳ kheo đi đến Sālavatikā. Lúc ấy, Rosika đang đi theo sau Đức Phật, và đã kể cho Ngài nghe về quan điểm của Lohicca, rồi nói thêm: "Bạch Ngài, xin Ngài hãy can ngăn ông ấy từ bỏ tà kiến có hại đó."626

"Mong là như vậy, Rosika, mong là như vậy."627

Sau đó, Đức Phật đến nhà của Lohicca, nơi Ngài ngồi vào chỗ ngồi đã soạn sẵn. Rồi Lohicca đã tự tay phục vụ và làm hài lòng Tăng đoàn tỳ kheo do Đức Phật dẫn đầu bằng những món ăn tươi ngon đã nấu chín.

1. Chất vấn Lohicca

Khi Đức Phật đã dùng bữa xong và rửa tay và bát, Lohicca lấy một chiếc ghế thấp và ngồi một bên.

Đức Phật nói với ông: "Có thật vậy không, Lohicca, rằng ông có tà kiến có hại như sau: 'Nếu một sa-môn hay Bà-la-môn nào đạt được một pháp thiện nào đó, vị ấy không nên nói cho ai khác biết. Vì người này có thể làm gì được cho người kia? Giả sử có người cắt đứt một ràng buộc cũ, chỉ để tạo ra một ràng buộc mới. Ta nói, đó là hậu quả của một hành động xấu xa, tham lam như vậy. Vì người này có thể làm gì được cho người kia?'"

"Thưa vâng, Tôn giả Gotama."

"Này Lohicca, ông nghĩ sao? Có phải ông cư ngụ ở Sālavatikā không?"

"Thưa vâng, Tôn giả Gotama."

"Này Lohicca, giả sử có người nói rằng: 'Bà-la-môn Lohicca cư ngụ ở Sālavatikā. Chỉ một mình ông ấy nên hưởng thụ hoa lợi thu được ở Sālavatikā và không chia sẻ cho ai khác.' Người nói như vậy có gây khó khăn cho những người sống phụ thuộc vào ông hay không?"

"Thưa có, Tôn giả Gotama."

"Nhưng người gây khó khăn cho người khác là người hành động có lòng từ hay không có lòng từ?"

"Thưa không có lòng từ, Tôn giả."

"Nhưng người không có lòng từ thì trong tâm có tình thương hay sự thù hận?"

"Thưa có sự thù hận, Tôn giả."

"Và khi tâm đầy sự thù hận, thì đó là chánh kiến (right view / thấy biết đúng đắn) hay tà kiến?"

"Thưa là tà kiến, Tôn giả Gotama."

"Người có tà kiến, Ta nói, sẽ tái sinh (reborn / sinh trở lại sau khi chết) vào một trong hai nơi: địa ngục (hell / cõi khổ đau do ác nghiệp) hoặc cõi súc sinh (animal realm / cõi của các loài vật).

Này Lohicca, ông nghĩ sao? Vua Pasenadi có cai trị xứ Kāsi và Kosala không?"629

"Thưa vâng, Tôn giả Gotama."

"Này Lohicca, giả sử có người nói rằng: 'Vua Pasenadi cai trị xứ Kāsi và Kosala. Chỉ một mình ngài nên hưởng thụ hoa lợi thu được ở Kāsi và Kosala và không chia sẻ cho ai khác.' Người nói như vậy có gây khó khăn cho chính ông và những người khác sống phụ thuộc vào Vua Pasenadi hay không?"

"Thưa có, Tôn giả Gotama."

"Nhưng người gây khó khăn cho người khác là người hành động có lòng từ hay không có lòng từ?"

"Thưa không có lòng từ, Tôn giả."

"Nhưng người không có lòng từ thì trong tâm có tình thương hay sự thù hận?"

"Thưa có sự thù hận, Tôn giả."

"Và khi tâm đầy sự thù hận, thì đó là chánh kiến hay tà kiến?"

"Thưa là tà kiến, Tôn giả Gotama."

"Người có tà kiến, Ta nói, sẽ tái sinh vào một trong hai nơi: địa ngục hoặc cõi súc sinh.

Như vậy, này Lohicca, nếu có ai nói như thế về Lohicca hay về Vua Pasenadi, đó là tà kiến.

Cũng vậy, giả sử có người nói rằng: 'Nếu một sa-môn hay Bà-la-môn nào đạt được một pháp thiện nào đó, vị ấy không nên nói cho ai khác biết. Vì người này có thể làm gì được cho người kia? Giả sử có người cắt đứt một ràng buộc cũ, chỉ để tạo ra một ràng buộc mới. Ta nói, đó là hậu quả của một hành động xấu xa, tham lam như vậy. Vì người này có thể làm gì được cho người kia?'

Này, có những thiện nam tử, nương theo giáo pháp và sự huấn luyện do bậc Như Lai (Realized One / bậc đã đến như vậy, một danh hiệu của Phật) tuyên thuyết, đạt được sự chứng đắc cao thượng như sau: họ chứng ngộ quả Dự lưu (fruit of stream-entry / thành quả của bậc đã nhập vào dòng Thánh), quả Nhất lai (fruit of once-return / thành quả của bậc chỉ còn một lần tái sinh lại cõi dục), quả Bất lai (fruit of non-return / thành quả của bậc không còn tái sinh lại cõi dục), hoặc quả A-la-hán (perfection / thành quả của bậc đã hoàn thiện, giác ngộ hoàn toàn). Và ngoài ra, có những người làm chín muồi hạt giống để tái sinh vào cõi trời (heavenly state / cảnh giới an vui của chư thiên). Người nói như vậy đã gây khó khăn cho họ. Họ đang hành động không có lòng từ, tâm họ đầy sự thù hận, và họ có tà kiến.630 Người có tà kiến, Ta nói, sẽ tái sinh vào một trong hai nơi: địa ngục hoặc cõi súc sinh.

2. Ba loại thầy đáng bị khiển trách

Này Lohicca, có ba loại thầy trên đời đáng bị khiển trách.631 Khi có người khiển trách những vị thầy như vậy, lời khiển trách đó là đúng sự thật, chính xác, hợp pháp và không đáng bị chê bai. Ba loại đó là gì?

Thứ nhất, hãy xét một vị thầy chưa đạt được mục đích của đời sống sa-môn mà vì đó họ đã xuất gia từ đời sống tại gia, sống không gia đình. Họ dạy các đệ tử (disciples / học trò, người theo học) của mình: 'Điều này là vì lợi ích của các con. Điều này là vì hạnh phúc của các con.' Nhưng các đệ tử của họ không muốn lắng nghe. Họ không chủ động lắng nghe hay cố gắng để hiểu. Họ tiếp tục quay lưng lại với lời dạy của thầy. Vị thầy đó đáng bị khiển trách: 'Thưa Tôn giả, ngài chưa đạt được mục đích của đời sống sa-môn; và khi ngài dạy các đệ tử, họ lại quay lưng lại với lời dạy của ngài. Điều đó giống như một người đàn ông ve vãn một người phụ nữ dù cô ấy né tránh, hoặc ôm lấy cô ấy dù cô ấy quay lưng lại.632 Ta nói, đó là hậu quả của một hành động xấu xa, tham lam như vậy. Vì người này có thể làm gì được cho người kia?' Đây là loại thầy thứ nhất đáng bị khiển trách.

Hơn nữa, hãy xét một vị thầy chưa đạt được mục đích của đời sống sa-môn mà vì đó họ đã xuất gia từ đời sống tại gia, sống không gia đình. Họ dạy các đệ tử của mình: 'Điều này là vì lợi ích của các con. Điều này là vì hạnh phúc của các con.' Các đệ tử của họ lại muốn lắng nghe. Họ chủ động lắng nghe và cố gắng để hiểu. Họ không tiếp tục quay lưng lại với lời dạy của thầy.633 Vị thầy đó đáng bị khiển trách: 'Thưa Tôn giả, ngài chưa đạt được mục đích của đời sống sa-môn; và khi ngài dạy các đệ tử, họ không quay lưng lại với lời dạy của ngài. Điều đó giống như người bỏ ruộng của mình mà lại đi nhổ cỏ cho ruộng người khác. Ta nói, đó là hậu quả của một hành động xấu xa, tham lam như vậy. Vì người này có thể làm gì được cho người kia?' Đây là loại thầy thứ hai đáng bị khiển trách.

Hơn nữa, hãy xét một vị thầy đã đạt được mục đích của đời sống sa-môn mà vì đó họ đã xuất gia từ đời sống tại gia, sống không gia đình. Họ dạy các đệ tử của mình: 'Điều này là vì lợi ích của các con. Điều này là vì hạnh phúc của các con.' Nhưng các đệ tử của họ không muốn lắng nghe. Họ không chủ động lắng nghe hay cố gắng để hiểu. Họ tiếp tục quay lưng lại với lời dạy của thầy. Vị thầy đó đáng bị khiển trách: 'Thưa Tôn giả, ngài đã đạt được mục đích của đời sống sa-môn; tuy nhiên khi ngài dạy các đệ tử, họ lại quay lưng lại với lời dạy của ngài. Giả sử có người cắt đứt một ràng buộc cũ, chỉ để tạo ra một ràng buộc mới.634 Ta nói, đó là hậu quả của một hành động xấu xa, tham lam như vậy. Vì người này có thể làm gì được cho người kia?' Đây là loại thầy thứ ba đáng bị khiển trách.

Đó là ba loại thầy trên đời đáng bị khiển trách. Khi có người khiển trách những vị thầy như vậy, lời khiển trách đó là đúng sự thật, chính xác, hợp pháp và không đáng bị chê bai."

3. Vị thầy không đáng bị khiển trách

Khi Ngài nói xong, Lohicca thưa với Đức Phật: "Nhưng thưa Tôn giả Gotama, có vị thầy nào trên đời không đáng bị khiển trách không?"635

"Có đấy, Lohicca."636

"Nhưng vị thầy đó là ai?"

"Đó là khi một bậc Như Lai xuất hiện trên đời, một bậc A-la-hán, một bậc Chánh Đẳng Chánh Giác ... Đó là cách một vị tỳ kheo thành tựu về giới (ethics / các quy tắc đạo đức). ... Vị ấy nhập và trú trong sơ thiền (first absorption / tầng thiền thứ nhất, trạng thái tâm định tĩnh kèm theo niềm vui (rapture / sự vui thích, hân hoan) và an ổn (pleasure / sự dễ chịu, thoải mái), có tầm có tứ(placing the mind and keeping it connected / chủ động hướng ý nghĩ đến đối tượng và giữ sự quan sát đối tượng đó)) ... Một vị thầy mà dưới sự hướng dẫn của vị ấy, một đệ tử đạt được sự chứng đắc cao thượng như vậy là người không đáng bị khiển trách. Khi có người khiển trách một vị thầy như vậy, lời khiển trách đó là sai sự thật, không có cơ sở, bất hợp pháp và đáng bị khiển trách.

Vị ấy nhập và trú trong nhị thiền (second absorption / tầng thiền thứ hai, trạng thái tâm định tĩnh, niềm vui và an ổn do định sinh, không tầm, chỉ có tứ(without placing the mind, merely keeping it connected / không có sự hướng ý nghĩ đến đối tượng nào, mà đơn thuân giữ sự quan sát đối tượng bất kỳ)) ... tam thiền (third absorption / tầng thiền thứ ba, trạng thái tâm định tĩnh, an ổn, xả niệm tỉnh giác) ... tứ thiền (fourth absorption / tầng thiền thứ tư, trạng thái tâm định tĩnh, xả niệm thanh tịnh, không khổ không lạc). Một vị thầy mà dưới sự hướng dẫn của vị ấy, một đệ tử đạt được sự chứng đắc cao thượng như vậy là người không đáng bị khiển trách. ...

Vị ấy hướng tâm, chú tâm đến tri kiến (knowledge and vision / sự hiểu biết và thấy rõ) ... Một vị thầy mà dưới sự hướng dẫn của vị ấy, một đệ tử đạt được sự chứng đắc cao thượng như vậy là người không đáng bị khiển trách. ...

Vị ấy hiểu rõ: '... không còn gì phải làm nữa đối với trạng thái này.' Một vị thầy mà dưới sự hướng dẫn của vị ấy, một đệ tử đạt được sự chứng đắc cao thượng như vậy là người không đáng bị khiển trách. Khi có người khiển trách một vị thầy như vậy, lời khiển trách đó là sai sự thật, không có cơ sở, bất hợp pháp và đáng bị khiển trách."

Khi Ngài nói xong, Lohicca thưa với Đức Phật:

"Ví như, thưa Tôn giả Gotama, một người đang rơi xuống vực thẳm, và một người khác nắm tóc kéo lên và đặt họ trên đất bằng.637 Cũng vậy, khi con đang rơi xuống vực thẳm, Tôn giả Gotama đã kéo con lên và đặt con trên chỗ an toàn.

Thật vi diệu thay, Tôn giả Gotama! Thật vi diệu thay! Như người dựng đứng lại những gì bị đổ ngã, hay phơi bày những gì bị che kín, hay chỉ đường cho người bị lạc lối, hay như cầm đèn soi sáng trong bóng tối để người có mắt sáng có thể thấy các vật, Tôn giả Gotama đã làm sáng tỏ Pháp (Teaching / Giáo pháp của Đức Phật) bằng nhiều cách. Con xin quy y Tôn giả Gotama, quy y Pháp, quy y Tăng đoàn tỳ kheo. Kể từ hôm nay, xin Tôn giả Gotama ghi nhớ con là một cư sĩ tại gia (lay follower / người Phật tử tu tại nhà) đã quy y trọn đời."