31. Lời Khuyên đến Sigālaka

Siṅgālasutta

Như vầy tôi nghe. Một thời Đức Phật đang ở gần thành Vương Xá, trong Trúc Lâm, nơi các con sóc được cho ăn. Bấy giờ, con trai của người gia chủ tên là Sigālaka dậy sớm và rời khỏi thành Vương Xá. Với quần áo và tóc tai ướt đẫm, anh chắp tay đảnh lễ các phương—258 đông, nam, tây, bắc, phương dưới, và phương trên.259

Khi ấy, Đức Phật vào buổi sáng đắp y, mang bát và y, vào thành Vương Xá để khất thực. Ngài thấy Sigālaka đang đảnh lễ các phương và hỏi anh: "Này con trai của gia chủ, tại sao con lại đảnh lễ các phương theo cách này?"

"Thưa ngài, trên giường bệnh, cha con đã nói với con rằng: 'Này con yêu quý, hãy đảnh lễ các phương.'260 Tôn trọng, kính mến và vâng lời cha, con đã dậy sớm rời khỏi thành Vương Xá, với quần áo và tóc tai ướt đẫm, chắp tay đảnh lễ các phương—đông, nam, tây, bắc, phương dưới, và phương trên."

1. Sáu Phương

"Này con trai của gia chủ, trong pháp của bậc Thánh, người ta không đảnh lễ sáu phương theo cách đó."261

"Nhưng thưa ngài, trong pháp của bậc Thánh, người ta phải đảnh lễ sáu phương như thế nào? Thưa ngài, xin hãy dạy cho con điều này."

"Vậy thì, này con trai của gia chủ, hãy lắng nghe và chú tâm, Ta sẽ nói."

"Vâng, thưa ngài," Sigālaka đáp. Đức Phật nói điều này:

"Này con trai của gia chủ, một vị Thánh đệ tử từ bỏ bốn hành vi xấu xa, không làm điều ác dựa trên bốn lý do, và tránh sáu con đường làm tiêu tán tài sản. Khi đã từ bỏ mười bốn điều xấu này, vị ấy đã che chở sáu phương.262 Vị ấy đang thực hành để chiến thắng ở cả hai thế giới, và thành công ở đời này và đời sau. Khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, vị ấy được tái sinh vào một nơi tốt đẹp, một cõi trời.

2. Bốn Hành Vi Xấu Xa

Vị ấy đã từ bỏ bốn hành vi xấu xa nào?263 Sát sinh, trộm cắp, tà dâm, và nói dối: đây là những hành vi xấu xa. Đây là bốn hành vi xấu xa mà vị ấy đã từ bỏ."

Đó là những gì Đức Phật đã nói. Sau đó, bậc Thánh, bậc Đạo Sư, tiếp tục nói:

"Sát sinh, trộm cắp,
nói dối,
và ngoại tình:
người trí không tán thán những điều này."

3. Bốn Lý Do

"Vị ấy không làm điều ác dựa trên bốn lý do nào?264 Người ta làm điều ác do thiên vị vì yêu thích, vì căm ghét, vì ngu dốt, và vì sợ hãi. Khi một vị Thánh đệ tử không thiên vị vì yêu thích, vì căm ghét, vì ngu dốt, và vì sợ hãi, vị ấy không làm điều ác dựa trên bốn lý do này."

Đó là những gì Đức Phật đã nói. Sau đó, bậc Thánh, bậc Đạo Sư, tiếp tục nói:

"Nếu con hành động trái với giáo pháp
vì yêu thích, căm ghét, sợ hãi, hay ngu dốt,
danh tiếng của con sẽ suy giảm,
như mặt trăng vào tuần trăng khuyết.

Nếu con không hành động trái với giáo pháp
vì yêu thích, căm ghét, sợ hãi, và ngu dốt,
danh tiếng của con sẽ tăng trưởng,
như mặt trăng vào tuần trăng tròn."

4. Sáu Con Đường Làm Tiêu Tán Tài Sản

"Vị ấy tránh sáu con đường làm tiêu tán tài sản nào?265 Thường xuyên tham gia vào những việc sau đây là con đường làm tiêu tán tài sản: say mê rượu bia và các chất gây say; lêu lổng ngoài đường vào ban đêm; đam mê đình đám, lễ hội; cờ bạc; bạn bè xấu; lười biếng.266

5. Sáu Tác Hại Của Việc Uống Rượu

Có sáu tác hại này của việc thường xuyên say mê rượu bia và các chất gây say.267 Mất mát tài sản ngay lập tức, gây ra cãi vã, dễ mắc bệnh, mang tiếng xấu, phô bày thân thể một cách khiếm nhã; và làm suy yếu trí tuệ là điều thứ sáu. Đây là sáu tác hại của việc thường xuyên say mê rượu bia và các chất gây say.

6. Sáu Tác Hại Của Việc Lêu Lổng Ngoài Đường Vào Ban Đêm

Có sáu tác hại này của việc lêu lổng ngoài đường vào ban đêm. Bản thân con, vợ con và tài sản của con đều không được bảo vệ. Con bị nghi ngờ làm điều xấu. Những tin đồn không đúng sự thật lan truyền về con. Con là người đi đầu trong nhiều việc dẫn đến khổ đau. Đây là sáu tác hại của việc lêu lổng ngoài đường vào ban đêm.

7. Sáu Tác Hại Của Việc Đam Mê Lễ Hội

Có sáu tác hại này của việc đam mê lễ hội. Con luôn suy nghĩ: 'Ở đâu có nhảy múa? Ở đâu có ca hát? Ở đâu có âm nhạc? Ở đâu có kể chuyện? Ở đâu có tiếng vỗ tay? Ở đâu có tiếng trống?' Đây là sáu tác hại của việc đam mê lễ hội.

8. Sáu Tác Hại Của Cờ Bạc

Có sáu tác hại này của việc thường xuyên cờ bạc. Thắng thì sinh ra thù hận. Thua thì tiếc nuối tiền bạc. Mất mát tài sản ngay lập tức. Lời nói của người cờ bạc không có trọng lượng trước công chúng. Bạn bè và đồng nghiệp coi thường họ. Và không ai muốn kết hôn với một người cờ bạc, vì họ nghĩ: 'Người này là một kẻ cờ bạc—họ không thể nuôi nổi vợ/chồng.' Đây là sáu tác hại của việc thường xuyên cờ bạc.

9. Sáu Tác Hại Của Bạn Bè Xấu

Có sáu tác hại này của bạn bè xấu. Con trở thành bạn bè và đồng hành với những kẻ nghiện ngập, say sưa, lừa đảo, gian lận, và côn đồ. Đây là sáu tác hại của bạn bè xấu.

10. Sáu Tác Hại Của Sự Lười Biếng

Có sáu tác hại này của thói quen lười biếng. Con không hoàn thành công việc vì nghĩ rằng: 'Trời lạnh quá! Trời nóng quá. Muộn quá rồi! Sớm quá! Tôi đói quá! Tôi no quá!' Bằng cách viện ra quá nhiều lý do để không làm việc, con không kiếm thêm được tiền, và số tiền con đã có cũng cạn kiệt. Đây là sáu tác hại của thói quen lười biếng."

Đó là những gì Đức Phật đã nói. Sau đó, bậc Thánh, bậc Đạo Sư, tiếp tục nói:

"Có kẻ chỉ là bạn nhậu,
có kẻ gọi con là bạn thân, bạn quý,
nhưng một người bạn thật sự là người
ở bên con khi cần.

Ngủ muộn, ngoại tình,
gây thù chuốc oán, làm điều có hại,
bạn bè xấu, và tham lam:
sáu điều này hủy hoại một con người.

Với bạn bè xấu, đồng hành xấu,
hành vi và nơi lui tới xấu xa,
một người sẽ đi đến chỗ suy tàn
ở cả đời này và đời sau.

Xúc xắc, phụ nữ, rượu chè, ca múa;268
ngủ ngày và lêu lổng ban đêm;
bạn bè xấu, và tham lam:
sáu điều này hủy hoại một con người.

Họ chơi xúc xắc và uống rượu bia,
và giao du với những người phụ nữ đã có người yêu.
Giao du với kẻ xấu, không phải người tốt,
họ suy tàn như mặt trăng khuyết.

Người khánh kiệt vì rượu chè,269
khát khao, uống rượu trong quán,
chìm trong nợ nần,
sẽ nhanh chóng lạc lối.270

Khi con có thói quen ngủ muộn,
coi đêm là lúc để thức dậy,
và luôn say sưa,
con không thể duy trì cuộc sống gia đình.

'Quá lạnh, quá nóng,
quá muộn,' họ nói.
Khi người trẻ bỏ bê công việc như thế,
của cải sẽ vuột khỏi tay họ.271

Nhưng người coi nóng và lạnh
không hơn gì những ngọn cỏ---
người ấy làm tròn bổn phận của mình,
và hạnh phúc không bao giờ rời bỏ."

11. Bạn Giả Dối

"Này con trai của gia chủ, con nên nhận ra bốn kẻ thù đội lốt bạn bè này: kẻ chỉ biết lấy, kẻ nói suông, kẻ nịnh hót, kẻ tiêu xài hoang phí.

Con có thể nhận ra một người bạn giả dối chỉ biết lấy dựa trên bốn lý do.

Tài sản của con cuối cùng thành của họ.
Cho đi ít, họ mong đợi nhiều.
Họ làm bổn phận vì sợ hãi.
Họ kết giao vì lợi ích riêng.

Con có thể nhận ra một người bạn giả dối chỉ biết lấy dựa trên bốn lý do này.

Con có thể nhận ra một người bạn giả dối chỉ nói suông dựa trên bốn lý do. Họ niềm nở về những chuyện đã qua. Họ niềm nở về những chuyện tương lai. Họ nói những lời dễ nghe vô nghĩa. Khi có việc cần làm ở hiện tại, họ lại viện cớ bất hạnh của mình. Con có thể nhận ra một người bạn giả dối chỉ nói suông dựa trên bốn lý do này.

Con có thể nhận ra một người bạn giả dối là kẻ nịnh hót dựa trên bốn lý do. Họ ủng hộ con như nhau trong việc làm xấu và làm tốt. Họ khen con trước mặt, và nói xấu con sau lưng. Con có thể nhận ra một người bạn giả dối là kẻ nịnh hót dựa trên bốn lý do này.

Con có thể nhận ra một người bạn giả dối là kẻ tiêu xài hoang phí dựa trên bốn lý do. Họ đi cùng con khi uống rượu, lêu lổng ngoài đường vào ban đêm, đam mê lễ hội, và cờ bạc. Con có thể nhận ra một người bạn giả dối là kẻ tiêu xài hoang phí dựa trên bốn lý do này."

Đó là những gì Đức Phật đã nói. Sau đó, bậc Thánh, bậc Đạo Sư, tiếp tục nói:

"Một người bạn chỉ biết lấy,
một người khác chỉ nói suông;
một người chỉ là kẻ nịnh hót,
và một người là bạn tiêu xài hoang phí.

Một người trí hiểu rõ
bốn kẻ thù này là gì
và giữ khoảng cách với họ,
như cách họ tránh một con đường nguy hiểm."

12. Bạn Chân Thành

"Này con trai của gia chủ, con nên nhận ra bốn người bạn chân thành này: người bạn giúp đỡ, người bạn đồng cam cộng khổ, người bạn khuyên bảo, và người bạn có lòng cảm thông.

Con có thể nhận ra một người bạn chân thành là người giúp đỡ dựa trên bốn lý do. Họ bảo vệ con khi con sao nhãng. Họ bảo vệ tài sản của con khi con sao nhãng. Họ giữ con an toàn trong lúc nguy hiểm. Khi có việc cần làm, họ cung cấp cho con gấp đôi số tiền con cần. Con có thể nhận ra một người bạn chân thành là người giúp đỡ dựa trên bốn lý do này.

Con có thể nhận ra một người bạn chân thành đồng cam cộng khổ dựa trên bốn lý do. Họ kể cho con những bí mật. Họ giữ bí mật của con. Họ không bỏ rơi con trong lúc khó khăn. Họ thậm chí có thể hy sinh mạng sống vì lợi ích của con. Con có thể nhận ra một người bạn chân thành đồng cam cộng khổ dựa trên bốn lý do này.

Con có thể nhận ra một người bạn chân thành là người khuyên bảo dựa trên bốn lý do. Họ ngăn con làm điều xấu. Họ ủng hộ con làm điều tốt. Họ dạy con những gì con chưa biết. Họ giải thích con đường đến cõi trời. Con có thể nhận ra một người bạn chân thành là người khuyên bảo dựa trên bốn lý do này.

Con có thể nhận ra một người bạn chân thành có lòng cảm thông dựa trên bốn lý do. Họ không vui mừng trước sự bất hạnh của con. Họ vui mừng trước sự may mắn của con. Họ ngăn người khác chỉ trích con. Họ khuyến khích lời khen ngợi dành cho con. Con có thể nhận ra một người bạn chân thành có lòng cảm thông dựa trên bốn lý do này."

Đức Phật đã nói điều này. Sau đó, bậc Thánh, bậc Đạo Sư, tiếp tục nói:

"Một người bạn giúp đỡ,
một người đồng cam cộng khổ,
một người bạn khuyên bảo tốt,
và một người có lòng cảm thông;

một người trí hiểu rõ
bốn người bạn này là gì
và chăm sóc họ cẩn thận,
như mẹ chăm sóc đứa con thơ.
Người trí và có đức hạnh
tỏa sáng như ngọn lửa rực cháy.

Họ thu thập của cải như ong
bay quanh hút mật hoa.
Và của cải của họ tiếp tục tăng trưởng,
như một gò mối vun cao.

Bằng cách tích lũy của cải như thế,
một người gia chủ làm đủ cho gia đình mình.
Và họ sẽ giữ được bạn bè
bằng cách chia tài sản của mình làm bốn phần.

Một phần để hưởng thụ.
Hai phần đầu tư vào công việc.
Và phần thứ tư nên được giữ lại
cho những lúc khó khăn."

13. Che Chở Sáu Phương

"Và này con trai của gia chủ, làm thế nào một vị Thánh đệ tử che chở sáu phương?272 Sáu phương này nên được nhận biết như sau: cha mẹ là phương đông, thầy dạy là phương nam, vợ chồng và con cái là phương tây, bạn bè và đồng nghiệp là phương bắc, người làm công và đầy tớ là phương dưới, và sa môn và bà-la-môn là phương trên.273

Một người con nên phụng sự cha mẹ là phương đông theo năm cách, suy nghĩ rằng: 'Được cha mẹ nuôi nấng, con sẽ phụng dưỡng lại cha mẹ. Con sẽ làm tròn bổn phận của mình đối với họ. Con sẽ giữ gìn dòng dõi gia đình. Con sẽ chăm lo tài sản thừa kế. Khi cha mẹ qua đời, con sẽ làm lễ cúng dường thay mặt họ.' Cha mẹ được con cái phụng sự theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với con cái theo năm cách. Họ ngăn con làm điều xấu. Họ ủng hộ con làm điều tốt. Họ dạy cho con một nghề. Họ tìm cho con một người bạn đời phù hợp. Họ chuyển giao tài sản thừa kế vào thời điểm thích hợp. Cha mẹ được con cái phụng sự theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với con cái theo năm cách này. Và đó là cách phương đông được che chở, giữ gìn an toàn và không còn nguy hiểm.

Một học trò nên phụng sự thầy dạy là phương nam theo năm cách: bằng cách đứng dậy chào thầy, bằng cách phục vụ thầy, bằng cách lắng nghe kỹ, bằng cách chăm sóc thầy, và bằng cách học nghề một cách cẩn thận. Thầy dạy được học trò phụng sự theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với học trò theo năm cách. Họ đảm bảo học trò được giáo dục tốt và ghi nhớ bài vở kỹ lưỡng. Họ giải thích rõ ràng mọi kiến thức về nghề nghiệp. Họ giới thiệu học trò với bạn bè và đồng nghiệp của mình. Họ cung cấp sự bảo vệ ở mọi nơi.274 Thầy dạy được học trò phụng sự theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với học trò theo năm cách này. Và đó là cách phương nam được che chở, giữ gìn an toàn và không còn nguy hiểm.

Một người chồng nên đối xử với vợ mình là phương tây theo năm cách: bằng cách tôn trọng cô ấy, bằng cách không coi thường cô ấy, bằng cách không ngoại tình, bằng cách giao quyền hành cho cô ấy, và bằng cách tặng cô ấy đồ trang sức.275 Một người vợ được chồng đối xử theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với chồng theo năm cách. Cô ấy quán xuyến công việc một cách có tổ chức. Cô ấy quản lý người giúp việc trong nhà. Cô ấy không ngoại tình. Cô ấy giữ gìn tài sản của chồng. Cô ấy khéo léo và không mệt mỏi trong mọi nhiệm vụ. Một người vợ được chồng đối xử theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với chồng theo năm cách này. Và đó là cách phương tây được che chở, giữ gìn an toàn và không còn nguy hiểm.

Một người lịch thiệp nên đối xử với bạn bè và đồng nghiệp là phương bắc theo năm cách: bố thí, lời nói ái ngữ, quan tâm chăm sóc, đối xử bình đẳng, và không dùng lời lẽ lừa lọc. Bạn bè và đồng nghiệp được một người lịch thiệp đối xử theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với người ấy theo năm cách. Họ bảo vệ người ấy khi người ấy sao nhãng. Họ bảo vệ tài sản của người ấy khi người ấy sao nhãng. Họ giữ người ấy an toàn trong lúc nguy hiểm. Họ không bỏ rơi người ấy trong lúc khó khăn. Họ tôn trọng con cháu của người ấy. Bạn bè và đồng nghiệp được một người lịch thiệp đối xử theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với người ấy theo năm cách này. Và đó là cách phương bắc được che chở, giữ gìn an toàn và không còn nguy hiểm.

Một người chủ nên đối xử với người làm công và đầy tớ là phương dưới theo năm cách: bằng cách sắp xếp công việc theo khả năng, bằng cách trả lương thực và tiền công, bằng cách chăm sóc họ khi ốm đau, bằng cách chia sẻ những món ngon đặc biệt, và bằng cách cho họ nghỉ ngơi. Người làm công và đầy tớ được một người chủ đối xử theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với người chủ theo năm cách. Họ dậy sớm nhất và đi ngủ muộn nhất. Họ không trộm cắp. Họ làm tốt công việc của mình. Và họ quảng bá danh tiếng tốt cho chủ. Người làm công và đầy tớ được một người chủ đối xử theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với người chủ theo năm cách này. Và đó là cách phương dưới được che chở, giữ gìn an toàn và không còn nguy hiểm.

Một người lịch thiệp nên phụng sự sa môn và bà-la-môn là phương trên theo năm cách: bằng hành động, lời nói, và ý nghĩ yêu thương, bằng cách không từ chối họ trước cổng, và bằng cách cung cấp cho họ những nhu yếu phẩm vật chất. Sa môn và bà-la-môn được một người lịch thiệp phụng sự theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với người ấy theo sáu cách. Họ ngăn người ấy làm điều xấu. Họ ủng hộ người ấy làm điều tốt. Họ nghĩ về người ấy với những ý nghĩ thiện lành. Họ dạy người ấy những gì người ấy chưa biết. Họ làm rõ những gì người ấy đã học. Họ giải thích con đường đến cõi trời. Sa môn và bà-la-môn được một người lịch thiệp phụng sự theo năm cách này sẽ thể hiện lòng thương yêu đối với người ấy theo sáu cách này. Và đó là cách phương trên được che chở, giữ gìn an toàn và không còn nguy hiểm."

Đức Phật đã nói điều này. Sau đó, bậc Thánh, bậc Đạo Sư, tiếp tục nói:

"Cha mẹ là phương đông,
thầy dạy là phương nam,
vợ con là phương tây,
bạn bè và đồng nghiệp là phương bắc,

người làm và đầy tớ ở dưới,
và sa môn và bà-la-môn ở trên.
Bằng cách tôn trọng những phương này
một người gia chủ làm đủ cho gia đình mình.

Người trí và đức hạnh,
người hiền hòa và hoạt bát,
người khiêm tốn và tử tế:
họ là những người giành được vinh quang.

Người siêng năng, không lười biếng,
người không bị phiền não làm xáo trộn,
người có hành vi nhất quán, người thông minh:
họ là những người giành được vinh quang.

Người hòa đồng, người kết bạn,
người rộng lượng, người thoát khỏi keo kiệt,
người dẫn dắt, huấn luyện, và thuyết phục:
họ là những người giành được vinh quang.

Bố thí và lời nói ái ngữ,
quan tâm chăm sóc ở đây,
và đối xử bình đẳng trong các điều kiện thế gian,
như cách phù hợp với họ trong mỗi trường hợp;
những cách hòa đồng này trên thế gian
giống như chốt giữ của một cỗ xe đang chạy.

Nếu không có những cách hòa đồng như vậy,
cả mẹ lẫn cha
sẽ không được tôn trọng và vinh danh
vì những gì họ đã làm cho con cái.

Nhưng vì những cách hòa đồng này tồn tại,
người trí coi trọng chúng,
nên họ đạt được sự vĩ đại
và được ca ngợi."

Khi điều này được nói, Sigālaka, con trai của người gia chủ, nói với Đức Phật: "Thật tuyệt vời, thưa ngài! Thật tuyệt vời! Như người lật ngửa vật bị úp, mở ra vật bị che kín, chỉ đường cho người lạc lối, hay cầm đèn trong đêm tối để người có mắt có thể thấy các vật, cũng vậy, Đức Phật đã làm sáng tỏ giáo pháp bằng nhiều cách. Con xin quy y Phật, quy y Pháp, và quy y Tăng đoàn Tỷ kheo. Kể từ hôm nay, xin Đức Phật hãy ghi nhận con là một cư sĩ tại gia đã quy y trọn đời."