Phẩm về Hành vi Thực chất

AN 4.61 Hành vi Phù hợp Pattakammasutta

Khi ấy, gia chủ Anāthapiṇḍika (Cấp Cô Độc) đến gặp Đức Phật, đảnh lễ rồi ngồi xuống một bên. Đức Phật nói với ông:

"Này gia chủ, có bốn điều này đáng ưa thích, đáng mong muốn, đáng hài lòng nhưng khó đạt được ở đời. Bốn điều gì? Điều thứ nhất là ước muốn: 'Mong sao tài sản đến với ta bằng phương tiện hợp pháp (legitimate means / cách thức đúng đắn)!'

Điều thứ hai, sau khi có được tài sản bằng phương tiện hợp pháp, là ước muốn: 'Mong sao danh tiếng đến với ta, cùng với gia đình và các bậc thầy của ta.'

Điều thứ ba, sau khi có được tài sản và danh tiếng, là ước muốn: 'Mong sao ta được sống lâu, duy trì mạng sống thật lâu dài!'

Điều thứ tư, sau khi có được tài sản, danh tiếng và sống lâu, là ước muốn: 'Khi thân hoại mạng chung, sau khi chết, mong sao ta được tái sinh vào nơi tốt đẹp, cõi trời!' Đây là bốn điều đáng ưa thích, đáng mong muốn, đáng hài lòng, nhưng khó đạt được ở đời.

Bốn điều tiếp theo này dẫn đến việc đạt được bốn điều kia. Bốn điều gì? Thành tựu về tín (faith / niềm tin), giới (ethics / đạo đức), thí (generosity / sự bố thí, cho đi), và tuệ (wisdom / trí tuệ).

Và thế nào là thành tựu về tín? Đó là khi một thánh đệ tử (noble disciple / người đệ tử bậc thánh) có niềm tin vào sự giác ngộ (awakening / sự tỉnh thức) của Như Lai: 'Đức Thế Tôn đó là bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.' Đây gọi là thành tựu về tín.

Và thế nào là thành tựu về giới? Đó là khi một thánh đệ tử không sát sinh (kill living creatures / giết hại chúng sinh), không trộm cắp (steal / lấy của không cho), không tà dâm (commit sexual misconduct / quan hệ tình dục bất chính), không nói dối (lie / nói lời không thật), không uống rượu và các chất say (consume beer, wine, and liquor intoxicants / dùng các thứ gây nghiện, say sưa). Đây gọi là thành tựu về giới.

Và thế nào là thành tựu về thí? Đó là khi một thánh đệ tử sống tại gia, tâm thoát khỏi vết nhơ xan tham (stinginess / sự keo kiệt), rộng rãi bố thí, tay luôn mở rộng, thích từ bỏ, chuyên tâm làm từ thiện, thích cho đi và chia sẻ. Đây gọi là thành tựu về thí.

Và thế nào là thành tựu về tuệ? Khi tâm bị tham ái (covetousness / lòng tham muốn) và tham lam phi pháp (immoral greed / lòng tham không đúng đắn) chi phối, người ấy làm điều không nên làm, và không làm điều nên làm. Danh tiếng và hạnh phúc của người ấy tan thành tro bụi. Khi tâm bị sân hận (ill will / lòng căm ghét) chi phối... hôn trầm và thụy miên (dullness and drowsiness / sự buồn ngủ và tâm trí lờ đờ)... trạo cử và hối quá (restlessness and remorse / bồn chồn và hối hận)... nghi (doubt / sự hoài nghi) chi phối, người ấy làm điều không nên làm, và không làm điều nên làm. Danh tiếng và hạnh phúc của người ấy tan thành tro bụi.

Biết rằng 'tham ái và tham lam phi pháp là phiền não của tâm (corruptions of the mind / sự ô nhiễm của tâm)', thánh đệ tử ấy từ bỏ chúng. Biết rằng 'sân hận...' ... 'hôn trầm và thụy miên...' ... 'trạo cử và hối quá...' ... 'nghi là phiền não của tâm', thánh đệ tử ấy từ bỏ nó.

Khi một thánh đệ tử đã từ bỏ những điều này, họ được gọi là 'thánh đệ tử có trí tuệ lớn, trí tuệ rộng khắp, thấy được điều quan trọng, và thành tựu về tuệ'. Đây gọi là thành tựu về tuệ. Đây là bốn điều dẫn đến việc đạt được bốn điều đáng ưa thích, đáng mong muốn, đáng hài lòng, nhưng khó đạt được ở đời.

Có bốn hành vi phù hợp mà một thánh đệ tử thực hiện với tài sản hợp pháp mà mình kiếm được bằng nỗ lực và sáng kiến, gây dựng bằng chính đôi tay mình, thu thập bằng mồ hôi công sức. Bốn điều gì?

Trước hết, với tài sản hợp pháp của mình, người ấy làm cho bản thân vui vẻ và hài lòng, giữ cho mình hạnh phúc đúng mực. Người ấy làm cho cha mẹ vui vẻ... Người ấy làm cho con cái, vợ/chồng, người hầu, công nhân, và nhân viên vui vẻ... Người ấy làm cho bạn bè và đồng nghiệp vui vẻ... Đây là khoản chi tiêu đầu tiên của người ấy vào lĩnh vực thích hợp, cho mục đích xứng đáng và phù hợp.

Hơn nữa, với tài sản hợp pháp của mình, người ấy tự bảo vệ mình khỏi các mối đe dọa như hỏa hoạn, lũ lụt, vua quan, trộm cướp, hoặc những người thừa kế không mong muốn. Người ấy giữ cho mình được an toàn. Đây là khoản chi tiêu thứ hai của người ấy vào lĩnh vực thích hợp, cho mục đích xứng đáng và phù hợp.

Hơn nữa, với tài sản hợp pháp của mình, người ấy thực hiện năm lễ cúng: cho thân quyến, khách khứa, tổ tiên, vua chúa, và chư thiên. Đây là khoản chi tiêu thứ ba của người ấy vào lĩnh vực thích hợp, cho mục đích xứng đáng và phù hợp.

Hơn nữa, với tài sản hợp pháp của mình, người ấy thiết lập sự cúng dường cao thượng cho các sa-môn (ascetics / người tu khổ hạnh) và bà-la-môn (brahmins / tu sĩ Bà-la-môn giáo)---những người từ bỏ say sưa và phóng dật (intoxication and negligence / say đắm và lơ là), an trú trong nhẫn nại và nhu hòa (patience and sweetness / sự kiên nhẫn và mềm mỏng), và những người tự điều phục, tự tịch tịnh, tự đạt Niết-bàn (tame, calm, and extinguish themselves / tự chế ngự, tự làm lắng dịu, tự mìnhดับ tắt phiền não)---sự cúng dường này đưa đến cõi trời (conducive to heaven / dẫn đến tái sinh ở cõi trời), trổ quả an lạc (ripens in happiness / mang lại kết quả hạnh phúc), và dẫn đến cõi trời. Đây là khoản chi tiêu thứ tư của người ấy vào lĩnh vực thích hợp, cho mục đích xứng đáng và phù hợp.

'Đây là bốn hành vi phù hợp mà một thánh đệ tử thực hiện với tài sản hợp pháp mà mình kiếm được bằng nỗ lực và sáng kiến, gây dựng bằng chính đôi tay mình, thu thập bằng mồ hôi công sức.

Bất kỳ tài sản nào được chi tiêu vào việc khác ngoài bốn hành vi phù hợp này được cho là không phải chi tiêu vào lĩnh vực thích hợp, cho mục đích xứng đáng và phù hợp. Nhưng bất kỳ tài sản nào được chi tiêu vào bốn hành vi phù hợp này được cho là chi tiêu vào lĩnh vực thích hợp, cho mục đích xứng đáng và phù hợp.

'Ta đã hưởng dụng tài sản của mình,
>Nuôi dưỡng những người phụ thuộc vào ta;
Ta đã vượt qua những mất mát;
Ta đã cúng dường cao thượng;
Và thực hiện năm lễ cúng.
Ta đã phục vụ những người có giới hạnh và
Những người tu hành có kỷ luật.

Ta đã đạt được mục đích
Mà một người cư sĩ khôn ngoan
Mong muốn khi kiếm tìm tài sản.
Ta không hối tiếc những gì đã làm.'

Một người phàm nhớ lại điều này
Đứng vững trong giáo pháp của các bậc thánh.
Họ được tán dương trong đời này,
Và ra đi để vui hưởng cõi trời."

AN 4.62 Không Nợ Nần Ānaṇyasutta

Khi ấy, gia chủ Anāthapiṇḍika đến gặp Đức Phật, đảnh lễ rồi ngồi xuống một bên. Đức Phật nói với ông:

"Này gia chủ, có bốn loại hạnh phúc này mà một người cư sĩ hưởng dục lạc (sensual pleasures / thú vui giác quan) có thể đạt được, tùy theo thời điểm và hoàn cảnh. Bốn loại gì? Hạnh phúc sở hữu (happiness of ownership / niềm vui có tài sản), hạnh phúc hưởng dụng (happiness of using wealth / niềm vui sử dụng tài sản), hạnh phúc không nợ nần (happiness of debtlessness / niềm vui không mắc nợ), và hạnh phúc không bị chê trách (happiness of blamelessness / niềm vui không có lỗi lầm).

Và thế nào là hạnh phúc sở hữu? Đó là khi một người lương thiện sở hữu tài sản hợp pháp mà mình kiếm được bằng nỗ lực và sáng kiến, gây dựng bằng chính đôi tay mình, thu thập bằng mồ hôi công sức. Khi suy ngẫm về điều này, người ấy tràn đầy vui sướng và hạnh phúc. Đây gọi là 'hạnh phúc sở hữu'.

Và thế nào là hạnh phúc hưởng dụng? Đó là khi một người lương thiện sử dụng tài sản hợp pháp của mình và tạo phước (merit / công đức) với tài sản đó. Khi suy ngẫm về điều này, người ấy tràn đầy vui sướng và hạnh phúc. Đây gọi là 'hạnh phúc hưởng dụng'.

Và thế nào là hạnh phúc không nợ nần? Đó là khi một người lương thiện không mắc nợ ai, dù lớn hay nhỏ. Khi suy ngẫm về điều này, người ấy tràn đầy vui sướng và hạnh phúc. Đây gọi là 'hạnh phúc không nợ nần'.

Và thế nào là hạnh phúc không bị chê trách? Đó là khi một thánh đệ tử có hành vi không thể chê trách (blameless conduct / cách cư xử không có lỗi) về thân, khẩu, và ý. Khi suy ngẫm về điều này, người ấy tràn đầy vui sướng và hạnh phúc. Đây gọi là 'hạnh phúc không bị chê trách'.

Đây là bốn loại hạnh phúc mà một người cư sĩ hưởng dục lạc có thể đạt được, tùy theo thời điểm và hoàn cảnh.

Biết hạnh phúc không nợ nần,
Và thêm hạnh phúc sở hữu,
Người phàm hưởng hạnh phúc dùng của,
Rồi sáng suốt thấy rõ bằng trí tuệ.

Thấy rõ, người khôn ngoan biết
Cả hai loại hạnh phúc:
Loại kia không bằng một phần mười sáu
Của hạnh phúc không bị chê trách."

AN 4.63 Sống với Phạm Thiên Brahmasutta

"Này các Tỳ kheo, một gia đình mà con cái tôn kính cha mẹ trong nhà mình được cho là sống với Phạm thiên (Divinity / vị trời Phạm thiên). Một gia đình mà con cái tôn kính cha mẹ trong nhà mình được cho là sống với đạo sư đầu tiên (first tutors / người thầy đầu tiên). Một gia đình mà con cái tôn kính cha mẹ trong nhà mình được cho là sống với vị trời xưa (old deities / vị thần cổ xưa). Một gia đình mà con cái tôn kính cha mẹ trong nhà mình được cho là sống với những người đáng được cúng dường (worthy of offerings dedicated to the gods / xứng đáng nhận lễ vật).

'Phạm thiên' là một thuật ngữ chỉ cha mẹ của các con.

'Đạo sư đầu tiên' là một thuật ngữ chỉ cha mẹ của các con.

'Vị trời xưa' là một thuật ngữ chỉ cha mẹ của các con.

'Đáng được cúng dường' là một thuật ngữ chỉ cha mẹ của các con.

Tại sao vậy? Cha mẹ rất hữu ích đối với con cái, họ nuôi nấng, dưỡng dục và chỉ cho chúng thấy thế giới.

Cha mẹ được gọi là 'Phạm thiên'
Và 'đạo sư đầu tiên'.
Họ đáng được cúng dường
>Từ con cái của họ,
Vì họ yêu thương con cháu.

Do đó, người khôn ngoan
Sẽ tôn kính và hiếu dưỡng họ
Bằng thức ăn và đồ uống,
Quần áo và giường nằm,
Bằng cách xoa bóp và tắm rửa,
Và bằng cách rửa chân cho họ.

Bởi vì họ chăm sóc
Cha mẹ mình như thế,
Họ được người khôn ngoan ca ngợi trong đời này,
Và ra đi để vui hưởng cõi trời."

AN 4.64 Địa Ngục Nirayasutta

"Này các Tỳ kheo, người có bốn phẩm chất này sẽ bị đọa vào địa ngục (hell / cõi khổ đau tột cùng). Bốn phẩm chất gì? Họ sát sinh, trộm cắp, tà dâm, và nói dối. Người có bốn phẩm chất này sẽ bị đọa vào địa ngục.

Giết hại, trộm cắp,
Nói dối,
Và xâm phạm vợ người khác:
Người khôn ngoan không tán dương những điều này."

AN 4.65 Sắc Tướng Rūpasutta

"Này các Tỳ kheo, có bốn hạng người này được tìm thấy trên thế gian. Bốn hạng người nào? Có những người đánh giá và tin tưởng người khác dựa trên sắc tướng (appearance / hình dáng bên ngoài), dựa trên âm thanh (voice / giọng nói), dựa trên sự khổ hạnh (mortification / sự ép xác tu khổ hạnh), và dựa trên pháp (principle / giáo pháp, nguyên tắc).

Đây là bốn hạng người được tìm thấy trên thế gian.

Những người xét đoán qua sắc tướng,
Và những người bị giọng nói lung lạc,
Đầy tham muốn và tham lam;
Những người đó thật không hiểu biết.

Không biết những gì bên trong,
Cũng không thấy những gì bên ngoài,
Kẻ ngu bị che lấp mọi bề,
Bị cuốn đi bởi một giọng nói.

Không biết những gì bên trong,
Nhưng phân biệt những gì bên ngoài,
Thấy quả trái bên ngoài,
Họ cũng bị cuốn đi bởi một giọng nói.

Hiểu rõ những gì bên trong,
Và phân biệt những gì bên ngoài,
Thấy rõ không chướng ngại,
Họ không bị cuốn đi bởi một giọng nói."

AN 4.66 Tham Lam Sarāgasutta

"Này các Tỳ kheo, có bốn hạng người này được tìm thấy trên thế gian. Bốn hạng người nào? Người tham lam (greedy / người có lòng tham), người sân hận, người si mê (delusional / người mê muội), và người kiêu mạn (conceited / người tự cao tự đại).

Đây là bốn hạng người được tìm thấy trên thế gian.

Đầy ham muốn những thứ đáng ham,
Thích thú những điều có vẻ dễ chịu,
Chúng sinh bị si mê che phủ
Chỉ càng siết chặt thêm ràng buộc.

Sinh ra từ tham, sinh ra từ sân,
Sinh ra từ si: kẻ vô minh
Làm những nghiệp bất thiện (unskillful deeds / hành động xấu ác)
Gây khổ não và sinh đau đớn.

Nếu bạn hành động theo những phẩm chất này,
>Đó là những gì bạn trở thành.
Nhưng những người bị vô minh bao phủ,
Mù lòa, không có mắt để thấy,
Và họ không bao giờ tưởng tượng rằng điều này có thể xảy ra."

AN 4.67 Vua Rắn Ahirājasutta

Một thời Đức Phật trú tại gần Sāvatthī (Xá-vệ), trong vườn Jeta (Kỳ-đà), tu viện của Anāthapiṇḍika (Cấp Cô Độc).

Bấy giờ, tại Sāvatthī có một vị Tỳ kheo bị rắn cắn chết. Sau đó, một số Tỳ kheo đến gặp Đức Phật, đảnh lễ, ngồi xuống một bên và thưa: "Bạch Thế Tôn, một vị Tỳ kheo ở Sāvatthī đã bị rắn cắn chết."

"Này các Tỳ kheo, vị Tỳ kheo ấy hẳn đã không rải tâm từ (mind of love / lòng thương yêu) đến bốn dòng vua rắn (royal snake families / các loài rắn vương giả). Nếu vị ấy đã làm vậy, vị ấy đã không chết vì rắn cắn.

Bốn dòng nào? Các dòng vua rắn Virūpakkha, Erāpatha, Chabyāputta, và Kaṇhāgotamaka. ...

Này các Tỳ kheo, Ta khuyên các con hãy rải tâm từ đến bốn dòng vua rắn, vì sự an toàn, an ổn, và bảo vệ cho chính mình.

Ta thương yêu dòng Virūpakkha,
Dòng Erāpatha ta thương yêu,
Ta thương yêu dòng Chabyāputta,
Dòng Kaṇhāgotamaka ta thương yêu.

Ta thương yêu loài không chân,
Loài hai chân ta thương yêu,
Ta thương yêu loài bốn chân,
Loài nhiều chân ta thương yêu.

Mong loài không chân đừng hại ta!
Mong ta không bị hại bởi loài hai chân!
Mong loài bốn chân đừng hại ta!
Mong ta không bị hại bởi loài nhiều chân!

Tất cả chúng sinh, tất cả sinh vật,
Tất cả mọi loài, mỗi một loài:
Mong chúng chỉ thấy điều tốt đẹp,
Mong điều xấu không đến với ai.

Phật là vô lượng,
Pháp là vô lượng,
Tăng đoàn là vô lượng.
Nhưng hữu hạn là các loài bò sát,

Rắn và bọ cạp, rết,
Nhện và thằn lằn và chuột.
Ta đã tạo sự bảo vệ này, ta đã tạo sự che chở này:
Hãy đi đi, các loài sinh vật!
Và vì vậy ta tôn kính Đức Thế Tôn,
Ta tôn kính bảy vị Phật Toàn Giác."

AN 4.68 Đề-bà-đạt-đa Devadattasutta

Một thời Đức Phật trú tại gần Rājagaha (Vương Xá), trên núi Gijjhakūṭa (Linh Thứu), không lâu sau khi Devadatta (Đề-bà-đạt-đa) rời đi. Tại đó, Đức Phật nói với các Tỳ kheo về Devadatta:

"Lợi dưỡng, cung kính, và danh tiếng (Possessions, honor, and popularity / của cải, sự tôn trọng và tiếng tăm) đã đến với Devadatta để làm hại và hủy hoại chính ông ta.

Giống như cây chuối, cây tre, hay cây sậy, tất cả đều ra quả để tự hủy hoại và tàn lụi...

Giống như con la, nó mang thai để tự hủy hoại và tàn lụi. Cũng vậy, lợi dưỡng, cung kính, và danh tiếng đã đến với Devadatta để làm hại và hủy hoại chính ông ta.

Cây chuối bị hủy hoại bởi chính quả của nó,
Cũng như cây tre và cây sậy.
Danh vọng hủy hoại kẻ tội lỗi,
Như việc mang thai hủy hoại con la."

AN 4.69 Tinh Tấn Padhānasutta

"Này các Tỳ kheo, có bốn sự tinh tấn (efforts / sự cố gắng, nỗ lực) này. Bốn sự gì? Tinh tấn ngăn ngừa, tinh tấn đoạn trừ, tinh tấn phát triển, và tinh tấn duy trì.

Và này các Tỳ kheo, thế nào là tinh tấn ngăn ngừa (effort to restrain / nỗ lực ngăn chặn ác pháp chưa sinh)? Đó là khi các con khởi lên ý muốn, cố gắng, nỗ lực, sách tấn tâm, và phấn đấu để các ác, bất thiện pháp (bad, unskillful qualities / những điều xấu xa, không tốt lành) chưa sinh sẽ không sinh khởi. Đây gọi là tinh tấn ngăn ngừa.

Và này các Tỳ kheo, thế nào là tinh tấn đoạn trừ (effort to give up / nỗ lực từ bỏ ác pháp đã sinh)? Đó là khi các con khởi lên ý muốn, cố gắng, nỗ lực, sách tấn tâm, và phấn đấu để các ác, bất thiện pháp đã sinh được từ bỏ. Đây gọi là tinh tấn đoạn trừ.

Và này các Tỳ kheo, thế nào là tinh tấn phát triển (effort to develop / nỗ lực làm sinh khởi thiện pháp chưa sinh)? Đó là khi các con khởi lên ý muốn, cố gắng, nỗ lực, sách tấn tâm, và phấn đấu để các thiện pháp (skillful qualities / những điều tốt lành) chưa sinh được sinh khởi. Đây gọi là tinh tấn phát triển.

Và này các Tỳ kheo, thế nào là tinh tấn duy trì (effort to preserve / nỗ lực duy trì thiện pháp đã sinh)? Đó là khi các con khởi lên ý muốn, cố gắng, nỗ lực, sách tấn tâm, và phấn đấu để các thiện pháp đã sinh được duy trì, không bị mất đi, mà được tăng trưởng, chín muồi, và viên mãn nhờ tu tập. Đây gọi là tinh tấn duy trì.

Đây là bốn sự tinh tấn.

Ngăn ngừa và đoạn trừ,
Phát triển và duy trì:
Đây là bốn sự tinh tấn
Được dạy bởi bà con của mặt trời (kinsman of the Sun / thuộc dòng dõi mặt trời - chỉ Đức Phật).
Tỳ kheo nào nhiệt tâm thực hành những điều này
Có thể đạt đến sự chấm dứt khổ đau."

AN 4.70 Phi Pháp Adhammikasutta

"Vào thời mà vua chúa phi pháp (unprincipled / không đúng theo lẽ phải, đạo lý), các quan chức hoàng gia trở nên phi pháp. Khi các quan chức hoàng gia phi pháp, các bà-la-môn và gia chủ trở nên phi pháp. Khi các bà-la-môn và gia chủ phi pháp, dân chúng thành thị và nông thôn trở nên phi pháp. Khi dân chúng thành thị và nông thôn phi pháp, quỹ đạo của mặt trăng và mặt trời trở nên thất thường. ... quỹ đạo của các vì sao và chòm sao ... ngày và đêm ... tháng và nửa tháng ... mùa và năm trở nên thất thường. ... sự thổi của gió trở nên thất thường và hỗn loạn. ... các vị trời tức giận. ... các tầng trời không ban đủ mưa. ... mùa màng chín thất thường. Khi con người ăn những vụ mùa chín thất thường, họ trở nên đoản mệnh, xấu xí, yếu đuối và bệnh tật.

Vào thời mà vua chúa đúng pháp (principled / đúng theo lẽ phải, đạo lý), các quan chức hoàng gia trở nên đúng pháp. ... các bà-la-môn và gia chủ ... dân chúng thành thị và nông thôn trở nên đúng pháp. Khi dân chúng thành thị và nông thôn đúng pháp, quỹ đạo của mặt trời và mặt trăng trở nên đều đặn. ... các vì sao và chòm sao ... ngày và đêm ... tháng và nửa tháng ... mùa và năm trở nên đều đặn. ... sự thổi của gió trở nên đều đặn và có trật tự. ... các vị trời không tức giận ... ... các tầng trời ban nhiều mưa. Khi các tầng trời ban nhiều mưa, mùa màng chín tốt. Khi con người ăn những vụ mùa chín tốt, họ trở nên trường thọ, xinh đẹp, mạnh khỏe và ít bệnh tật.

Khi đàn bò lội qua sông,
Nếu con đầu đàn đi lệch hướng,
Tất cả chúng đều đi lệch hướng,
Vì người dẫn đầu đi sai đường.

Con người cũng vậy:
Khi người được coi là lãnh đạo
Hành xử tồi tệ,
Bạn mong đợi những người còn lại làm gì?
Cả đất nước ngủ không yên,
Khi vua chúa phi pháp.

Khi đàn bò lội qua sông,
Nếu con đầu đàn đi thẳng,
Tất cả chúng đều đi thẳng,
Vì người dẫn đầu đi đúng đường.

Con người cũng vậy:
Khi người được coi là lãnh đạo
Làm điều đúng đắn,
Bạn mong đợi những người còn lại làm gì?
Cả đất nước ngủ yên,
Khi vua chúa công minh."